Πέρα από τον δημοφιλή Βεζούβιο που με την έκρηξή του το 79 μ.Χ. έθαψε την Πομπηία, υπάρχουν πολλά ξακουστά, όμορφα, αλλά και επικίνδυνα ηφαίστεια στον κόσμο. Ας τα γνωρίσουμε. Όμορφα, μεγαλόπρεπα και εξαιρετικά επικίνδυνα, κάποια ηφαίστεια του κόσμου, εκτός από το να εντυπωσιάζουν, ξυπνάνε και τους μεγαλύτερους φόβους μερικών που ο Βεζούβιος τους έχει στιγματίσει…
Soufriere Hills, Μοντσερράτ Το πανέμορφο τροπικό νησί Μοντσερράτ της Καραϊβικής διαθέτει ένα… τέρας στο κέντρο του, το ηφαίστειο Soufriere Hills. Αφότου εξερράγη το 1995, συνεχίζει να συμπεριφέρεται άσχημα, καταστρέφοντας την πρωτεύουσα, το Plymouth, και καθιστώντας το μεγαλύτερο μέρος του νησιού μη κατοικήσιμο.Krakatoa, Ινδονησία Μετά την καταστροφή της Πομπηίας από το Βεζούβιο, η έκρηξη του Krakatoa το 1883 είναι μία από τις χειρότερες που έχουν μείνει στην ιστορία. Ο ήχος της έκρηξης καταγράφεται ως ο πιο δυνατός που έχει υπάρξει ποτέ, με τους κρότους να ακούγονται σε απόσταση 5 χιλιάδων χιλιομέτρων κι όταν, ύστερα από 36 ώρες, έπαψαν οι εκρήξεις, το μισό νησί είχε εξαφανιστεί. Οι εκρήξεις προκάλεσαν τσουνάμι με κύματα ύψους 15 μέτρων με αποτέλεσμα τριακόσια χωριά να καταστραφούν και πάνω από 36 χιλιάδες άτομα να πνιγούν από τα μεγάλα κύματα. Yellowstone Caldera, Ηνωμένες Πολιτείες Πρόκειται για ένα υπέρ-ηφαίστειο, το οποίο, η αλήθεια είναι, ακούγεται πολύ τρομακτικό. Ευτυχώς, τα τελευταία 2 εκατομμύρια χρόνια είχε μόλις 3 εκρήξεις, αλλά η πιθανότητα υδροθερμικών εκρήξεων οδήγησε τη Γεωλογική Έρευνα των Η.Π.Α. να το κατηγοριοποιήσει στις «μεγάλες απειλές».Piton de la Fournaise, Réunion Ένα από το πιο ενεργά ηφαίστεια του κόσμου, το Piton de la Fournaise στο γαλλικό νησί Réunion του Ινδικού Ωκεανού, έχει σημειώσει μεγάλες εκρήξεις 4 φορές τα τελευταία 8 χρόνια. Εξαιρώντας το ηφαίστειο, το νησί αποτελεί ένα ειδυλλιακό, τροπικό νησί, το οποίο, μάλιστα, φιλοξενεί και το εξοχικό του ποδοσφαιριστή Ζινεντίν Ζιντάν.Όρος Fuji, Ιαπωνία Μια από τις πιο διάσημες κορυφές του πλανήτη, το όρος Fuji αποτελεί ένα από τα σύμβολα της Ιαπωνίας. Παρ’ όλο που κατατάσσεται στα ενεργά ηφαίστεια, το Fuji δεν έχει σημειώσει έκρηξη από το 1708, οπότε οι πιθανότητες δραστηριότητας θεωρούνται χαμηλέςΌρος Bromo, Ινδονησία Η Ινδονησία φαίνεται πως τα πηγαίνει… καλά με τα ηφαίστεια, μετρώντας αρκετά, όπως το Ijen, το Ranjani, το Semeru, το Kelimutu και πολλά άλλα. Το Bromo, όμως, στην ανατολική Ιάβα, έχει ύψος 2.329 μέτρα και η πιο πρόσφατη έκρηξή του έλαβε χώρα το 2011. Οι συνήθεις εκρήξεις του είναι μικρές και δεν διαρκούν πολύ, με μεγαλύτερες το 1915-1916 και το 1948. Το 2004 σημείωσε και μια θανάσιμη έκρηξη που κόστισε τη ζωή σε δύο άτομα. Shishaldin, Αλάσκα, Η.Π.Α. Στις Αλεούτιες νήσους στην Αλάσκα, το Shishaldin θα ήταν ό,τι πρέπει για σκι, αν δεν είχε καταγεγραμμένες διάφορες εκρήξεις κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα. Έχει σημειώσει τις περισσότερες εκρήξεις στην Αλάσκα, αλλά δεν είναι όλες τους επιβεβαιωμένες. Η πιο πρόσφατη δραστηριότητά του ήταν το 1999. Popocatepetl, Μεξικό Διαγράφεται πάνω από την πόλη του Μεξικού, όταν η ομίχλη το επιτρέπει, και φαίνεται πως η παρουσία του είναι μάλλον ανησυχητική για τους γεωλόγους. Η αυξανόμενη δραστηριότητά του συμπεριλαμβάνει διάφορες εκρήξεις ατμού και σκόνης και μια δυνατή έκρηξη στο κοντινό μέλλον μοιάζει πολύ πιθανό ενδεχόμενο.Kilauea, Χαβάη Το ηφαίστειο Kilauea στο νησί της Χαβάης μπαίνει κι αυτό στη λίστα με τα πιο ενεργά του κόσμου, αποτελώντας ένα εκπληκτικό θέαμα: κόκκινη, καυτή λάβα να πέφτει αργά μέσα στον ωκεανό, προκαλώντας βρασμό στη θάλασσα και μεγάλα, άσπρα σύννεφα ατμού. Όρος Αίτνα, Ιταλία Το… ευερέθιστο αυτό βουνό της Σικελίας κερδίζει τον τίτλο του πιο ενεργού ηφαιστείου της Ευρώπης και παρ’ όλο που σημειώνει σχεδόν μόνιμη δραστηριότητα, αποτελεί μεγάλη τουριστική ατραξιόν. Οι τουρίστες μπορούν να πάνε εκδρομή και να εξερευνήσουν τα χωράφια από λάβα, τις ηφαιστειακές σπηλιές, τα τούνελ και τις ρωγμές, προσέχοντας πάντα να κρατούν τις αποστάσεις τους.
Ηφαίστειο είναι η ανοιχτή δίοδος από το εσωτερικό της Γης (ή άλλου γεωειδούς ουράνιου σώματος) που επιτρέπει την εκροή ή έκρηξη ρευστών πετρωμάτων και αερίων από το εσωτερικό (μανδύας) στην επιφάνεια του στερεού φλοιoύ με τη μορφή λάβας. Η δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία ενός βουνού, το οποίο στην καθημερινή γλώσσα ονομάζουμε ηφαίστειο. Τα ηφαίστεια μελετά ένας ιδιαίτερος κλάδος της επιστήμης της Γεωλογίας, η Ηφαιστειολογία.Τα ηφαίστεια πάνω στη Γη βρίσκονται συνήθως εκεί όπου δύο ή τρεις τεκτονικές πλάκες συγκρούονται ή απομακρύνονται: Μία μεσοωκεάνεια ράχη ή οροσειρά, όπως στο μέσο του Ατλαντικού Ωκεανού, δίνει παραδείγματα ηφαιστείων από «αποκλίνουσες πλάκες», ενώ ο Ειρηνικός Ωκεανός με το «Δαχτυλίδι της φωτιάς» προσφέρει παραδείγματα ηφαιστείων από «συγκλίνουσες πλάκες». Αντιθέτως, ηφαίστεια δεν δημιουργούνται εκεί όπου δύο τεκτονικές πλάκες κινούνται πλευρικά η μία ως προς την άλλη. Ηφαίστεια μπορούν, επίσης, να σχηματισθούν όπου υπάρχει διάταση του γήινου φλοιού ή όπου ο φλοιός είναι πολύ λεπτός, όπως στην κοιλάδα του Αφρικανικού Ρήγματος. Τέλος, τα ηφαίστεια προκαλούνται πάνω από σημεία στα οποία ο μανδύας της Γης έχει ανοδικά ρεύματα, τα αποκαλούμενα «θερμά σημεία» (hot spots), που μπορεί να βρίσκονται μακριά από τα όρια των τεκτονικών πλακών, όπως είναι τα νησιά της Χαβάης. Τέτοια ηφαίστεια βρίσκονται και σε άλλους πλανήτες ή μεγάλους δορυφόρους στο Ηλιακό Σύστημα.Κάποτε πολλοί νόμιζαν ότι ολόκληρο το εσωτερικό της Γης ήταν μία διάπυρη μάζα υγροποιημένων πετρωμάτων και ότι ο στερεός φλοιός της Γης επιπλέει στην υγροποιημένη ολόθερμη αυτή μάζα. Σήμερα οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι μόνο σε μερικά μέρη της Γης υπάρχουν τετοιοι θύλακες. Αν τα στερεά πετρώματα, που βρίσκονται επάνω από αυτούς τους θύλακες, υποστούν ρήγματα ή εξασθενήσουν, το μάγμα μπορεί να βρει διέξοδο ανάμεσά τους. Αυτή η διέξοδος του μάγματος στην επιφάνεια αποτελεί την έκρηξη των ηφαιστείων. Υπάρχουν εκρήξεις βίαιες και εκρήξεις μικρής δύναμης. Αν το μάγμα, που βγαίνει από τον κρατήρα του ηφαιστείου, δεν είναι πολύ πυκνό, τα αέρια εξέρχονται εύκολα και οι εκρήξεις τότε δεν είναι δυνατές. Αν όμως το μάγμα είναι πυκνόρρευστο, τα αέρια δυσκολεύονται να βγουν και τότε οι εκρήξεις είναι πολύ βίαιες. Το μάγμα που βγαίνει από το ηφαίστειο λέγεται λάβα. Η λάβα όταν βγει από το ηφαίστειο, με τον καιρό κρυώνει και στερεοποιείται. Αν εκτιναχθεί ψηλά στον αέρα, στερεοποιείται σε σκόνη που λέγεται ηφαιστειακή τέφρα ή σποδός. Σε κάποια ηφαίστεια, στον πλανήτη μας, έχουμε και την άνοδο υλικού που κάποτε ήταν ζωντανοί οργανισμοί. Αυτό συμβαίνει όταν το ηφαίστειο βρίσκεται σε περιοχή που συγκλίνουν οι τεκτονικές πλάκες, και μάλιστα εδρεύει στην πλάκα κάτω από την οποία βυθίζεται η άλλη. Η βυθιζόμενη πλάκα παρασύρει οργανικό υλικό το οποίο τελικά ανακυκλώνεται από το ηφαίστειο στην γήινη ατμόσφαιρα. Τέτοιο παράδειγμα έχουμε όταν η σύγκλιση είναι υποθαλάσσια και παρασύρεται βιομάζα που έχει κατακρημνηστεί στο βυθό της θάλασσας, όπως πλαγκτόν, νεκροί θαλάσσιοι οργανισμοί κλπ. Τα φαινόμενα παραγωγής αερίων και τέφρας στις περιπτώσεις αυτές είναι πολύ έντονα και έχουν άμεση επίδραση στο κλίμα του πλανήτη, το οποίο και ρυθμίζουν είτε με τον μηχανισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου (λόγω του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται από τις πρώην οργανικές ενώσεις) που αυξάνει τη θερμοκρασία, ή τη μείωση της θερμοκρασίας που προκαλείται λόγω των αερίων (θειούχες ενώσεις) ή της τέφρας που έχουν ανακλαστικές ιδιότητες και εμποδίζουν το ηλιακό φως από το να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη.
Τα περισσότερα ηφαίστεια είναι βουνά. Η ηφαιστειακή δράση βοηθά στο σχηματισμό των βουνών. Αν υποθέσουμε ότι ένα ηφαίστειο ξέσπασε σε μια πεδιάδα ή κοιλάδα και όχι στην κορυφή βουνού, η λάβα που θα βγει από τον κρατήρα του μπορεί να χυθεί γύρω, όπου και θα στερεοποιηθεί. Αλλά κι αν εκτιναχθεί ψηλά στον αέρα, πάλι ένα μεγάλο μέρος της θα πέσει γύρω από τον κρατήρα. Έτσι και στις δύο περιπτώσεις σχηματίζεται ένα βουνό γύρω από τον κρατήρα. Κατά τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται και νησιά από ηφαίστεια, όπως η Μικρή και η Μεγάλη Καμένη της Σαντορίνης. Αν στον πυθμένα της θάλασσας γίνεται έκρηξη ενός ηφαιστείου, η λάβα που συσσωρεύεται γύρω από τον κρατήρα είναι τόσο πολλή, που σχηματίζει βουνό. Το βουνό αυτό μεγαλώνει διαρκώς από τη λάβα, που ολοένα εξέρχεται από την επιφάνεια της θάλασσας. Έτσι σχηματίζεται ένα ηφαιστειογενές νησί. Τέτοια νησιά υπάρχουν πολλά και μερικά τόσο μεγάλα, που κατοικήθηκαν. Τα νησιά π.χ. της Χαβάης είναι ηφαιστειογενή. Η συνηθισμένη εικόνα ενός ηφαιστείου είναι ένα βουνό με κωνικό σχήμα, που στις εκρήξεις του χύνει λάβα, εκτοξεύει πέτρες, στάχτη και δηλητηριώδη ή μη αέρια από τον κρατήρα στην κορυφή του. Η πραγματικότητα βέβαια είναι πιο πολύπλοκη, καθώς αυτός είναι ένας μόνο τύπος ηφαιστείου. Κάποια ηφαίστεια π.χ. έχουν ακανόνιστους θόλους λάβας (χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου (σβησμένου) ηφαιστείου ο λόφος στον οποίο είναι κτισμένη η πόλη του Πόρου) για κορυφές αντί για κεντρικό κρατήρα, ενώ άλλα παρουσιάζουν τη γεωμορφολογία ενός υψίπεδου. Οι δίοδοι από όπου εξέρχεται το υλικό από το εσωτερικό μπορούν να βρίσκονται οπουδήποτε στο υψίπεδο αυτό. Πολλές από αυτές τις διόδους δημιουργούν τους δικούς τους μικρότερους κώνους, έτσι ώστε να έχουμε δευτερεύοντα ηφαίστεια πάνω σε ένα μεγάλο, όπως συμβαίνει στη Χαβάη. Οι δύο βασικοί τύποι ηφαιστείων από γεωλογικής πλευράς είναι τα: Ασπιδοειδή ηφαίστεια (shield volcanoes) και τα Στρωματοηφαίστεια ή αλλιώς κωνικά ηφαίστεια (stratovolcanoes), ενώ διάφορα άλλα είδη είναι: οι ηφαιστειακοί δόμοι, οι Κώνοι στάχτης, τα Υποθαλάσσια ηφαίστεια, τα Υπερηφαίστεια (supervolcanoes), όπως καλούνται τα πλέον τεράστια ηφαίστεια και σε παγωμένα ουράνια σώματα, όπως ο Τρίτωνας και ο Εγκέλαδος, τα κρυοηφαίστεια (cryovolcanoes) ή ηφαίστεια πάγου. Τα ηφαίστεια λάσπης απαρτίζουν μία ειδική ξεχωριστή κατηγορία.Ένα ηφαίστειο χαρακτηρίζεται ως ενεργό αν έχει καταγραφεί κάποια δραστηριότητά του κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων. Αντίθετα, αν έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη κάποιου ηφαιστείου, αλλά δεν υπάρχει καμία καταγραφή δραστηριότητάς του στους ιστορικούς χρόνους, το ηφαίστειο χαρακτηρίζεται ως σβησμένο ή νεκρό. Το γεγονός ότι ένα ηφαίστειο καταγράφεται ως σβησμένο, δεν σημαίνει ότι στο μέλλον δεν μπορεί να μεταπέσει στην κατηγορία των ενεργών. Είναι, επίσης, δυνατό να δημιουργηθεί ηφαίστειο σε περιοχή που πριν δεν υπήρχε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ηφαίστειο Παρικουτίν στο Μεξικό, το οποίο ξεκίνησε ως ρωγμή του εδάφους σε χωράφι με καλαμπόκι στις 20 Φεβρουαρίου 1943 και παρέμεινε ενεργό ως το 1952. Κατά την περίοδο που υπήρξε ενεργό, δημιούργησε κώνο ύψους 420 μέτρων. Σεισμοί που γίνονται στην περιοχή σβησμένου ηφαιστείου, μπορεί να είναι προμήνυμα ότι το ηφαίστειο θα ξαναγίνει ενεργό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ηφαίστειο του ιαπωνικού νησιού Σακουρατζίμα, όπου το 1914 σημειώθηκαν 417 σεισμικές δονήσεις σε 30 ώρες, πριν συμβεί η μεγάλη έκρηξη. Ένα από τα σημαντικότερα σήμερα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου, λόγω θέσεως, είναι το ηφαίστειο Έρεβος (πρόκειται για το νοτιότερο ηφαίστειο της Γης). Βρίσκεται στην Ανταρκτική, περιλαμβάνεται στο λεγόμενο «δακτύλιο της φωτιάς» του Ειρηνικού και από το 1972 είναι σε συνεχή ενεργή κατάσταση.Τα ηφαίστεια είναι γνωστά για τις φοβερές τους εκρήξεις, οι οποίες προκαλούν πολλές φορές σεισμούς, και αντιμετωπίζονται από τους περισσότερους ανθρώπους σαν ένα φοβερό, επικίνδυνο και βλαβερό φυσικό φαινόμενο. Πράγματι, οι ηφαιστειακές εκρήξεις αποτελούν συχνά πρόβλημα και μπορεί να έχουν τρομερές επιπτώσεις τόσο σε ανθρωπινές ζωές και στην οικονομία όσο και στο περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά, πολλές φορές τα ηφαίστεια αποτελούν ισχυρή πηγή πλούτου για τους ντόπιους κατοίκους των τόπων όπου βρίσκονται: Οι γεωργικές καλλιέργειες (η γη γύρω από τα ηφαίστεια είναι ιδιαίτερα εύφορη) και η εξόρυξη ηφαιστειογενών ορυκτών και μεταλλευμάτων είναι οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται γύρω από την ηφαιστειακή δραστηριότητα. Σε άλλες περιπτώσεις τα ηφαίστεια είναι δυνατή πηγή τουρισμού, όπως για παράδειγμα το ηφαίστειο της Σαντορίνης το οποίο δέχεται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Σπανίως, η ηφαιστειακή δράστηριότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή γεωθερμικής ενέργειας.
ΠΗΓΕΣ:
- http://www.clickatlife.gr/taksidi/story/46309
- http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CF%86%CE%B1%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BF
Σύνταξη: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ ΧΕΚΟΥΡΑΝ ΜΠΕΝΤΑΙ